Bài viết này nằm trong series bài viết về các Khái niệm cơ bản giúp bạn nắm được những kiến thức nền khi bắt đầu tham gia đầu tư chứng khoán. Bài viết sẽ tập trung giải thích các vấn đề: Mệnh giá cổ phiếu là gì?, vốn điều lệ của một công ty, cổ phiếu quỹ là gì và số lượng cổ phiếu đang lưu hành của một công ty niêm yết. Thêm nữa, mình sẽ tập trung giải thích ứng dụng thực tế của các khái niệm này vào thực tế đầu tư chứng khoán.
Mệnh giá cổ phiếu
Mệnh giá cổ phiếu hay còn gọi là mệnh giá chứng khoán. Đây là một thuật ngữ để chỉ giá trị danh nghĩa của cổ phiếu. Nó được xác định bằng cách lấy tổng vốn góp của công ty chia cho tổng số cổ phiếu của công ty đó.
[external_link_head]
Ví dụ: Có 4 người là Alex, Bella, Chris và Dalton góp vốn với nhau để mở một công ty cổ phần chuyên về lĩnh vực Logistic. Tổng vốn góp là 10 tỷ đồng trong đó Alex góp 4 tỷ, Bella góp 3 tỷ, Chris góp 2 tỷ và Dalton góp 1 tỷ. Tỷ lệ góp vốn là 40% – 30% – 20% – 10%. Sau vài năm, Alex cần tiền nên muốn bán bớt đi 1 phần vốn của mình ở công ty là 2 tỷ đồng. Alex đề nghị bán lại cho 3 cổ đông sáng lập kia nhưng không ai có đủ tài chính để mua lại. Cuối cùng Alex tìm được Messi đồng ý mua phần vốn 2 tỷ đó. Messi một thời gian sau lại bán lại cho Quang Hải vì thấy được giá. Tuy nhiên, họ nhận thấy mỗi lần chuyển nhượng như thế thì thủ tục rất phức tạp và mất thời gian. Họ quyết định họp lại và thống nhất chia tổng vốn 10 tỷ đồng thành 10,000 phiếu, mỗi phiếu trị giá 1 triệu đồng. Vậy tính đến thời điểm đó:
- Alex sở hữu 2000 phiếu tương đương với 20% vốn góp
- Bella sở hữu 3000 phiếu tương đương 30% vốn góp
- Chris sở hữu 2000 phiếu tương đương 20% vốn góp
- Dalton sở hữu 1000 phiếu tương đương 10% vốn góp
- Quang Hải sở hữu 2000 phiếu tương đương 20% vốn góp
Theo ví dụ trên, mỗi phiếu có thể được xem là 1 cổ phiếu với mệnh giá gốc 1,000,000 đồng. Tuy nhiên trên thực tế thì mỗi công ty chưa lên sàn đặt mệnh giá theo một kiểu khác nhau. Có thể là 10,000 đồng/cổ phiếu, có thể là 100,000 đồng hoặc 1,000,000 đồng, .v.v.
Việc không thống nhất này sẽ gây khó khăn trong việc truyền tải thông tin. Giả sử một ai đó bảo đang cầm 3000 cổ phiếu của công ty X thì chúng ta cũng không thể biết là giá trị phần vốn góp của người đó trong công ty X là bao nhiêu. Vì giá trị phần vốn góp = số cổ phiếu x mệnh giá. Chúng ta bị thiếu thông tin mệnh giá.
Để tạo sự thống nhất trong hệ thống định giá, Luật chứng khoán Việt Nam quy định rằng các công ty cổ phần phải đổi toàn bộ số cổ phiếu về mệnh giá gốc 10,000 đồng/cổ phiếu trước khi IPO lên sàn chứng khoán. Với trái phiếu thì mệnh giá gốc là 100,000 đồng/trái phiếu hoặc bội số của 100,000 (chẳng hạn 200,000; 300,000; 500,000; …)
Vốn điều lệ và số lượng cổ phiếu đang niêm yết.
Vốn điều lệ (tiếng Anh: Authorised capital) là thuật ngữ để chỉ số vốn do các thành viên hoặc cổ đông góp hoặc cam kết góp vào trong một thời hạn xác định và được ghi vào điều lệ công ty. Vốn điều lệ có thể được thay đổi với điều kiện có được sự thống nhất từ các cổ đông.
Trên Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp sẽ ghi rõ Vốn điều lệ của công ty. Đối với công ty niêm yết thì đó là Vốn điều lệ thực góp, còn đối với các công ty khác thì có thể chỉ là Vốn điều lệ đăng ký mà thôi.
Ảnh: Giấy đăng ký kinh doanh của Công ty cổ phần Thế Giới Di Động
Vốn điều lệ thực góp là do Phòng đăng ký kinh doanh thuộc Sở kế hoạch đầu tư của tỉnh hoặc thành phố nơi công ty đăng ký kinh doanh cấp phép. Như hình trên, vốn điều lệ thực góp của MWG là 4,532,099,870,000 đồng theo thông báo của Sở kế hoạch đầu tư tỉnh Bình Dương.
[external_link offset=1]Số lượng cổ phiếu đang niêm yết được tính bằng số cổ phiếu của công ty niêm yết mà Sở giao dịch chứng nhận rằng chúng đang lưu hành hợp pháp.
Ảnh: Thông báo của HSX về số lượng cổ phiếu đang lưu hành của MWG
Theo hình trên thì Sở giao dịch Thành phố Hồ Chí Minh đã có thông báo chính thức về số lượng cổ phiếu có quyền biểu quyết đang lưu hành của MWG. Theo mệnh giá 10,000 đ thì MWG đang có 453,209,987 cổ phiếu đang niêm yết. Chúng ta thấy để xác định được số lượng cổ phiếu đang niêm yết thì cần có một số cơ quan quản lý của nhà nước cùng kiểm tra và tiến hành thực hiện,sau đó công bố thông tin.
Cổ phiếu quỹ
Là các cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường được chính công ty đang niêm yết mua lại. Thực chất cổ phiếu quỹ là một dạng giảm vốn điều lệ. Cổ phiếu quỹ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với một công ty niêm yết và có nhiều quy định chặt chẽ về vấn đề này.
Ảnh: Thông báo của UBCK nhà nước về giao dịch cổ phiếu quỹ
Các quy định liên quan đến giao dịch cổ phiếu quỹ:
- Công ty phát hành cổ phiếu quỹ phải báo cáo với Ủy ban chứng khoán nhà nước trước khi phát hành và sau khi giao dịch thành công.
- Thời hạn cho việc thực hiện giao dịch cổ phiếu quỹ là 15 ngày kể từ khi được UBCK chấp thuận. Thời gian diễn ra giao dịch phải tối thiều 10 ngày và tối đa 30 ngày, trừ trường hợp sử dụng phương thức thỏa thuận để giao dịch.
- Đối với các công ty niêm yết:
- Nghiêm cấm việc đăng ký nhưng không thực hiện.
- Nghiêm cấm công bố giá giao dịch cổ phiếu (có thể công bố nguyên tắc mua).
- Nếu giao dịch cổ phiếu quỹ theo phương thức khớp lệnh thì volume mỗi ngày phải đạt tối thiểu 3% và tối đa 10%. Những quy tắc này nhằm tránh hiện tượng thao túng giá trên thị trường.
- Nguyên tắc đặt lệnh:
- Giá đặt mua ≤ Giá tham chiếu * (1 + 50% Biên độ dao động)
- Giá đặt bán ≥ Giá tham chiếu * (1 – 50% Biên độ dao động)
Trên thị trường chứng khoán hiện nay, giao dịch cổ phiếu quỹ thường được thực hiện trong 2 trường hợp:
- Công ty tiến hành mua lại cổ phiếu quỹ đang lưu hành trên thị trường khi giá giảm sâu do thị trường đang có xu thế đi xuống.
- Công ty mua lại cổ phiếu quỹ do nhân viên thôi việc. (Do cán bộ nhân viên đó đang nắm cổ phiếu ưu đãi và đang bị hạn hế chuyển nhượng)
Theo quy định thì phải ít nhất 6 tháng tính từ đợt mua cổ phiếu quỹ gần nhất thì mới được bán cổ phiếu quỹ đi.
Ảnh: PVI đăng ký mua cổ phiếu quỹ
Số lượng cổ phiếu quỹ là dữ liệu quan trọng để chúng ta có thể tính được các chỉ số như EPS (earn per share – thu nhập trên mỗi cổ phiếu), vốn hóa công ty, . . .
Số lượng cổ phiếu đang lưu hành
Số lượng cổ phiếu đang lưu hành là số lượng cổ phiếu đang tồn tại thực tế và được lưu hành trên thị trường. Nó được xác định theo công thức sau:
Dễ thấy sổ lượng cổ phiếu đang lưu hành sẽ bằng số lượng cổ phiếu đang niêm yết cộng với số lượng cổ phiếu chưa niêm yết và trừ đi số lượng cổ phiếu quỹ.
Ý nghĩa của khối lượng cổ phiếu đang lưu hành là phản ánh được số vốn thực sự mà công ty đang có. Nếu nhân số lượng cổ phiếu đang lưu hành với mệnh giá cổ phiếu gốc 10,000đ thì ta sẽ có một chỉ số Vốn điều lệ điều chỉnh (tạm gọi thế). Đây là chỉ số rất quan trọng để chúng ta có thể định giá được cổ phiếu đó đang đắt hay rẻ nhờ vào tỷ số Tỷ suất LNST / Vốn điều lệ điều chỉnh.
Một số trường hợp phổ biến khi so sánh số lượng cổ phiếu niêm yết và số lượng cổ phiếu lưu hành.
Trường hợp 1: Khối lượng cổ phiếu đang lưu hành > Khối lượng cổ phiếu đang niêm yết
Một phần cổ phiếu đang lưu hành của công ty vì một nguyên nhân nào đấy mà chưa được niêm yết lên sàn.
Ví dụ: Công ty cổ phần thủy điện miền Trung mã cổ phiếu CHP, chúng ta tra cứu trên Cafef thấy rằng số lượng cổ phiếu đang lưu hành là 155,228,578, lớn hơn số lượng cổ phiếu đang niêm yết là 138,598,505.
[external_link offset=2]Tiếp tục kéo xuống phần tin tức chúng ta thấy 1 loạt tin tức trả cổ tức bằng cổ phiếu. Như vậy phần chênh lệch số lượng cổ phiếu đang lưu hành và niêm yết kia chính là phần cổ phiếu dùng để trả cổ tức nhưng chưa được niêm yết. Nguyên nhân có thể là do chưa xong thủ tục.
Ảnh: tin tức CHP trả cổ tức cổ phiếu
Trường hợp 2: Khối lượng cổ phiếu đang lưu hành nhỏ hơn khối lượng cổ phiếu đang niêm yết.
Ví dụ: Tổng Công ty Cổ phần vàng bạc đá quý Phú Nhuận, mã chứng khoán PNJ. Như hình chúng ta thấy là khối lượng cổ phiếu đang lưu hành là 225,124,026 cổ phiếu. Trong khi số lượng cổ phiếu niêm yết lại lớn hơn với 225,293,585 cổ phiếu. Phần lệch là 169,559 cổ phiếu.
Con số tương đối nhỏ nên ta có thể đoán là số cổ phiếu này công ty mua lại cổ phiếu hoặc thu hồi từ nhân viên nghỉ việc và vi phạm quy định về cổ phiếu thưởng. Để tra cứu việc này chúng ta có thể tìm kiếm thông tin trong báo cáo tài chính của công ty. Tại thời điểm mình đang tra cứu thì có Báo cáo tài chính quý 2 đã soát xét. Trong phần Vốn chủ sở hữu:
Nhìn vào hình trên ta thấy phần chênh lệch giữa số lượng cổ phiếu đã phát hành (niêm yết) và số lượng cổ phiếu đang lưu hành chính là số lượng cổ phiếu quỹ. Dấu ngoặc đơn biểu thị số âm nên ta có thể hiểu là công ty mua lại cổ phiếu và giảm vốn điều lệ.
Tiếp đến chúng ta tiếp tục tra cứu chi phí mua lại phần cổ phiếu quỹ ở phần Nguồn vốn, như hình sau:
Trong hình là Báo cáo tài chính của PNJ quý 2/2020 đã soát xét. Chúng ta thấy phần vốn điều lệ có tăng lên và chi phí mua cổ phiếu quỹ cũng tăng lên (gọi là chi phí vì trong báo cáo thể hiện bằng số âm).
Trong trường hợp mà vốn điều lệ tăng nhưng giá trị cổ phiễu quỹ vẫn giữ nguyên thì chúng ta có thể biết được rằng công ty đã phát hành cổ phiếu cho nhân viên dưới dạng quỹ khen thưởng, nhân viên không phải trả bất kỳ chi phí gì khi nhận cổ phiếu. Nên lúc thu hồi lại công ty cũng không mất chi phí để mua lại.
Bài viết liên quan
- Cổ tức là gì? Cách tính cổ tức khi đầu tư chứng khoán.
- VN-Index là gì, HNX-Index là gì và cách tính.
Có thể bạn quan tâm
- Hướng dẫn các bước tìm hiểu chứng khoán cho người mới
- Khóa học đầu tư chứng khoán cho người mới.
- Hướng dẫn mở tài khoản chứng khoán VPS – Top 2 thị phần môi giới
[external_footer]